آیا مرگ با درد و تدریجى گناهان ما را می شوید؟ از خداوند چه نوع مرگى را طلب کنیم؟

ابتدا بدلیل اهمیت دادن شما دوست گرامی به اینگونه مسائل تبریک می گوئیم . چراکه معصومین (علیهم السلام) کسانی را که در طول زندگی خود همواره به یاد مرگ هستند را از عاقل ترین و زیرک ترین افراد بر شمرده اند (1) و آثار و خواص دنیوی و اخروی متعددی نیز برای آن نقل نموده اند (2)؛ از جمله اینکه همواره به یاد مرگ بودن موجب محشور شدن با شهیدان ، پاک شدن گناهان و بی رغبتی به دنیا (3) و ایجاد آرامش روحی به هنگام تنگناهای زندگی (4) می شود .
امیدواریم شما نیز این روحیه پسندیده معنوی را حفظ نموده و از آثار دنیوی و اخروی آن بهره مند گردید .
اما در پاسخ به بخش اول سؤال شما که گفته اید آیا مرگ با درد و تدریجى گناهان ما را می شوید باید بگوئیم که : راجع به علت گرفتار شدن مومنین به ابتلائات و بیماریها ( که ممکن است قبل از مرگ این اتفاق بیفتد ) در منابع روایی شیعه دلایل متعددی مطرح گردیده است ؛ که در اینجا به جهت اختصار تنها به دو مورد اشاره می کنیم
الف : کفّاره گناهان و پاکی مومنان از گناهان
از پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله و سلم روایت است که فرمود: خداوند سوگند یاد کرده که: هر گاه بخواهد بنده‏اى را از دنیا ببرد در حالیکه او را بیامرزد، و گناهانش را بریزد، در اینصورت یا بیمارش مى‏کند و یا روزیش را کم مى‏نماید و یا او را به ترسى مبتلا مى‏سازد؛ و اگر گناهى باقى بماند، مرگ را بر او سخت مى‏گرداند، تا گناهانش پاک گردد و با پاکى او را به بهشت داخل نماید. (ارشاد القلوب-ترجمه سلگى ج‏1ص 473 )
ب : ارتقاء مقام و درجه مومنین
اگر مومنی اهل گناه نبوده باشد در اینصورت خداوند وی را به بیماری ها و بلاها مبتلا می نماید تا اجر و قرب او در نزد خداوند بیشتر گردد .
امام صادق علیه السّلام فرمودنده اند : « إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لَیَتَعَاهَدُ الْمُؤْمِنَ بِالْبَلَاءِ إِمَّا بِمَرَضٍ فِی جَسَدِهِ أَوْ بِمُصِیبَةٍ فِی أَهْلٍ أَوْ مَالٍ أَوْ مُصِیبَةٍ مِنْ مَصَائِبِ الدُّنْیَا لِیَأْجُرَهُ عَلَیْهَا، خداوند متعال مؤمن را به مصیبت و بلاء گرفتار مى‏کند و او را به بیمارى در بدن مبتلا مى‏سازد و یا در مصیبت اهل و فرزند قرار مى‏دهد و یا یکى از مصیبت‏هاى دنیا را متوجه او مى‏کند تا او را پاداش دهد. » ( بحار الأنوار ، ج‏64، ص 237)
و فرمودند: « إِنَّ فِی الْجَنَّةِ لَمَنْزِلَةً لَا یَبْلُغُهَا الْعَبْدُ إِلَّا بِبَلَاءٍ فِی جَسَدِه‏ ، در بهشت مقامى هست که هیچ کس به آن جایگاه نمى‏رسد مگر اینکه در بدن خود ناراحتى و گرفتارى داشته باشد. » ( بحار الأنوار ، ج‏64، ص 237)
بنابراین بر اساس آنچه که از معصومین علیهم السلام به ما رسیده ، دچار شدن افراد مومن به درد و بیماری قبل از مرگشان موجب پاک شدن گناهانشان می گردد و در صورتی که گناهی نداشته باشند منزلت آنها در نزد خداوند بالا خواهد رفت و به مقامهای والای بهشتی دست خواهند یافت .
در خصوص بخش دوم سؤالتان نیز خوب است بدانید که بالاترین نوع مرگ ، شهادت در راه خدا می باشد ؛ بنابراین بهتر است ما در دعاهایمان از خداوند مرگ با شهادت در راه دینش را مسئلت کنیم همچنانکه همه ائمه معصومین علیهم السلام با شهادت از دنیا رفتند.
حضرت سجاد در خصوص جایگاه کسانیکه مرگ شان ؛ شهادت در راه خدا می باشد فرموده اند : «براى شهید هفت خصلت و امتیاز است:
1- اول قطره خونى که از بدنش جارى شود تمام گناهانش آمرزیده مى‏شود.
2- همسران بهشتى‏اش سرش را به دامن مى‏گیرند و غبار از چهره‏اش پاک مى‏کنند و به او مى‏گوید: آفرین بر تو باد.
3- از لباسهاى بهشتى مى‏پوشد.
4- خزانه داران بهشت در استقبال او با عطرهاى مینوئى و بوهاى خوش با یک دیگر مسابقه مى‏گذارند تا از دست کدام، گلهاى بهشتى را بگیرد
5- منزل و مکانش را در بهشت مشاهده مى‏کند
6- به روان پاکش مى‏گویند در هر جاى بهشت که مى‏خواهى استراحت کن.
7- شهید به وجه الله نظر می کند و آن براى پیامبر و شهیدان سبب آرامش و راحت است. (ارمغان شهید 12 خطبة امیر المؤمنین(علیه السلام) فی یوم الحرب: ..... ص : 10)
در پایان توجه داشتن به چند نکته ضروری می باشد :
اول : برخی از گناهان همچون حق الناس به هیچ عنوان پاک شدنی نیستند حتی اگر فردی قبل از مرگش بیمار شود و یا با شهادت در راه خدا از دنیا برود مگر اینکه ‹ صاحب حق› راضی شود .
امام صادق ( علیه السلام ) فرموده اند : شهادت در راه حق کفاره هر گناهى است مگر وام که کفاره‏اى ندارد جز ، بدهکار آن را اداء کند ، یا رفیقش از جانب او بپردازد ، یا طلبکار از آن گذشت کند . (خصال صدوق-ترجمه کمره‏اى ج‏1 ص 68 )
دوم : در روایات دینی ما برای افرادی اجر شهید ذکر گردیده ، با اینکه در میدان جهاد به شهادت نرسیده اند .
حضرت علی علیه السلام فرموده اند : شیعه ما اگر به مرگ خدائى هم بمیرد (صدیق) (راستى پیشه) و شهید است، چرا که ولایت ما را تصدیق کرده، دوستى و دشمنیش براى خدا در راه ما بوده و به خدا و رسول ایمان داشته. ( تحف العقول-ترجمه جنتى متن 189 آدابى که حضرت على علیه السلام براى اصحابش بیان فرموده ص : 155)
در روایتی آمده است: «المؤمن علی ای حال مات و فی ای ساعه قبض، فهو شهید»؛ «مؤمن در هر حال و زمانی که بمیرد، شهید است. (میزان الحکمه، ج 5، ح 9803).
یا در روایتى دیگر از رسول خدا(ص) نقل شده است که حضرت فرمود: مَن عاشَ مداریاً مات شهیداً هر کس طورى زندگى کند که مردم از او آزارى نبینند و در حال مداراى با مردم از دنیا برود، شهید از دنیا رفته است(کنزالعمّال، حدیث 7173 و 7171).
از حضرت رسول ( صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) پرسیدند: «آیا کسى با شهیدان محشور خواهد شد (که در درجه شهیدان باشد)؟» فرمود: «آرى کسى که شبانه روزى بیست بار از مرگ یاد کند». (مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام 486 یاد مرگ ..... ص : 486)
و یا در روایت دیگری از رسول خدا ( صلّى اللَّه علیه و آله ) نقل شده که فرمود: «هر آن کس که (با دلى) راستین (از خداوند) شهادت بخواهد، آن را (به او) مى‏دهم، اگر چه شهید نشود». (5) (پیام پیامبر ترجمه‏فارسى ص 559 )
سوم : بر اساس دستورات دینی برخی از اعمال باعث می شود تا انسان مرگی آسان و بی درد سر داشته باشد که به تعدادی از آنها اشاره می نمائیم :
1- پوشاندن لباس بر مسلمان برهنه(ارشاد القلوب-ترجمه سلگى-ج‏1 ص396)
2- قناعت در زندگی (ارشاد القلوب-ترجمه رضایى- ج‏1 ص152 )
3- صله ارحام (آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار - ج‏1 ص52 )
4- خوشرفتاری با والدین (آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار - ج‏1 ص52 )
5- دوستی امیرالمومنین علی ( علیه السلام ) (ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار -ج‏1-ص254 )
6- یاد مرگ (کتاب الروضة در مبانى اخلاق ص46 - باب - 2 )
--------
پی نوشت :
1- قال الصادق ( علیه السلام ) أَکْیَسُ النَّاسِ: مَنْ کَانَ أَشَدَّ ذِکْراً لِلْمَوْتِ.
زیرک‏ترین (خردمند ترین ) مردم کسى است که زیاد به یاد مرگ باشد. (چهل حدیث / شهید اول ص 47 حدیث 24 ارشاد القلوب-ترجمه سلگى ج‏1 130 شرایط توبه ..... ص : 129)
2- برای مطالعه بیشتر می توانید به کتابهای ذیل مراجعه فرمائید :
الف : ارشاد القلوب-ترجمه سلگى - ج‏1 -ص : 64 - فصل یاد مرگ
ب : گنجینه معارف شیعه-ترجمه کنز الفوائد و التعجب - ج‏1- ص : 89
ج : مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام ، یاد مرگ ..... ص : 486
3- مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام ص : 486
4- ارشاد القلوب-ترجمه رضایى ج‏1 44 باب سوم زهد دنیا و میل بعبادت ..... ص : 39
5- باید از نظر فقهی به این مساله توجه داشت که شهید در معرکه نبرد غسل و حنوط و کفن ندارد اما مراد از این روایات این است که کسى که با چنین شرایطى از دنیا برود، اجر شهید را مى‏برد. ولى حکم شهید را ندارد. یعنى غسل، حنوط، و کفن از او ساقط نمى‏شود، بلکه باید او را غسل داد یعنى احکام اموات را باید درباره او اجرا کرد.